روستاي ناهوك در ۳۵كيلومتري شهرستان سراوان واقع شدهاست و مردمی مذهبی و معتدین و با فرهنگ هستند و روستای با اب تمیز و کشاورزان عالی در منطقه وجاهای نفریخی و سیاحتی این روستا را دو چندان کردی كه وجود منابع غني اين منطقه را تبديل به سبز و خرمترين مناطق و از قطبهاي كشاورزي در شهرستان سراوان می گویند و روز به روز در حال ترقی می باشد .
صبح سر کلاس موسیقی ِ نواحی ، آقای درویشی دو ساز* از موسیقی بلوچ را برای بچه هاپخش کرد. زهیروک و سیمرغ.
من به کلاس ِ از درون آکوستیک شده نگاه می کردم ، به موزاییک های کهنه ی کف و زمین ِ
غبارگرفته ی پای تخته... و صدای سحرانگیز ساز شیخ صابر فادری از دراویش بلوچستان ،
به فضای دیگری تعلق داشت.. به خودم می گفتم ما این موسیقی را گوش می دهیم و در نهایت
می گوییم چیز ِ غریبی بود ، اما اویی که می نوازد، زندگی می کند با این نوا.
هر محیط ِ زیستی فضایی را می سازد و آن فضا گونه ای از زندگی را ایجاب می کند
نوبندیان روستایی است یا بهتر بگویم شهری است کوچک در منطقه چاه بهار(حدود65کیلومترباچاه بهار فاصله دارد) بخش دشتیاری که اکثر مشخصات یک شهر کوچک را دارد البته غیر از شهردار این شهر کوچک البته اگه بشه اسم شهر براش گذاشت چون هم کوچک است وهم بزرگ؛ کوچک از نظر وسعت و بزرگ از نظر فعالیت و پویایی. مرکز اقتصادی اکثر قریب به اتفاق مردم محروم بخش دشتیاری است؛ مردمی که با وجود تمامی محرومیت و نداری ها اکثرشان در فعالیت های سالم اقتصادی مشغولند و نیازهای یکدیگر را برطرف میسازند. آنها در نوبندیان این شهر کوچک؛ اما بزرگ ما مشغولند به انواع مشاغل؛ سبزی فروشی،دکه داری،شیرینیفروشی،ماهی فروشی،خیاطی،رادیوسازی،ماشین سازی، موتورسازی ، لوازم یدکی فروشی،هتل داری وغیره و غیره ؛ فعالیت اقتصادی در این شهر با وجود تمامی مشکلات پویاست و روز به روز گسترش می یابد و مردم اطراف که تعدادشان هم کم نیست 90درصد از درامد شان را از این محل تامین میکنند. البته افرادی دیگر هم هستند که از سایر کشورها از جمله پاکستان و افغانستان در نوبندیان و اطراف آن کار می کنند وبیشتر به آرایشگری،شیرینی پزی و ساختن خانه،کمپان می پردازند. مردم ساکن خود نوبندیان که تعدادشان اندک است در بخش مسکونی آن ساکن اند؛ نوبندیان دارای دو مدرسه راهنمایی دخترانه وپسرانه است وهم چنین دارای دبیرسان دخترانه وپسرانه هم است ودر این زمینه فعال است.
بلوچستان سرزمینی است اهورایی که باز کرده آغوشش را به آسمان پاک و پرستاره ی ایزد نور. سرزمین پرنور و آفتاب، فارغ از ابر و سایه. سرزمینی است دائم در ستیز، در کشاکش دیرینه ی نور و ظلمت، نبرد اهورا ست بر علیه اهریمن، سرزمین سپنتامینو است در کینه ی انگره مینو. سرزمینی است گرم و روشن به خلوص آب به روشنای آفتاب به غنای خاک و بی تابی باد. محمل مردمانی است با شوکت و مهر. مردمانی که از چشمان سیاه و اشراقی شان می توان تاریخ درد و لبخند تمام بشریت را به یکباره دید. چهره ی شان به رنگ کوه و کویر، رنگ باد رنگ دریا رنگ خورشید چون عصاره ی خالص طبیعت. به راستی بلوچ طبیعتی است بکر که می توان از درد و رنگش گذر کرد و سفر کرد به درون گرم و پر مهرش و کشف کرد چشم اندازهای سبز و بی نظیر روح بکر و آرامش را. او پیام آوریست، حامل پیام دعوت به تماشای پنجره های نو که گشوده است رو به چشم انداز گذشته های دور، پنجره های گشوده رو به آوای خدایان به زبان آریا، به لهجه ی شاهان نامیرای ایران که حک شده بر سنگ نبشته های کاخ های مخروبه ی باستان، پنجره های گشوده رو به پاکی رو به شادی، به پاکی دامن سپید مردان به شادی جامه های رنگین زنان.
کوه آچار
واقع شده است كه از سنگ كوه آچار براي رنگرزي سفال كلپورگان كه شهرت جهاني دارد استفاده مي شود.
گفتني است در روستاي كهن مگار معدن سنگ آهن با در صد بالا
شناسايي شده كه در سالهاي گذشته براي استفاده در كارخان سيمان خاش استخراج گرديد متاسفانه بدليل نبود جاده دسترسي شهرستان زابلي به شهرستا ن خاش استخراج سنگ آهن متوقف گرديد .
لازم به ذكر است جاده دسترسي در حال ساخت زابلي به خاش حدود يكصد كيلومتر مي باشد.
وجود مساجد قدیمی چون مسجد جامع دزک، آثار تاریخی و مقابر متعدد، مناره های تاریخی در گذشته و وجود هزار مسجد، برپایی 86 نماز جمعه و19 حوزه علمیه اهل سنت در حال حاضر نشانگر تمسک دیرینه مردم این سامان به تعالیم دینی و مذهبی می باشد. آثار تاریخی و آئین های خاص، این شهرستان را نسبت به دیگر شهرستان های استان سیستان و بلوچستان متمایزتر می سازد و آنرا به لحاظ علمی ،مذهبی و دینی از دیگر نقاط رفیع تر ساخته است. گرایشات فکری اسلامی معاصر هم چون تبلیغی ، دیو بندی، صوفی، اخوانی و سلفی که هم اکنون در سایه ی توجه نظام اسلامی در این شهرستان رواج دارند نشان دهنده عمق تفکر مذهبی و اسلامی در این شهرستان است. در این راستا در چند روستای شهرستان سروان همچون محمدی ،کلپورگان، پیرآباد، گورناگان، کلای ماشکید با محوریت روستای دهک در 35 کیلو متری جنوب شرقی سراوان همچنان یکی از قدیمی ترین آئین های تصوف ایران رواج دارد و پیران و مریدان و مرشدان طریقه های قادری، چشتی، سهروردی، و نقش بندی همچنان با برگزاری مراسم ذکر، دعا و نیایش و بزرگداشت مناسبت های مذهبی این شهرستان را به یکی از نقاط مهم و برجسته فرهنگ و موسیقی عرفانی استان مبدل ساخته اند.
روستای دهک
از روستای دهک می توان به عنوان مرکزیت صاحبان یاد کرد که در مسیر راه سراوان به کوهک یا مرز ایران و پاکستان واقع شده است. که در دوره های مختلف تاریخی تا قبل از استقرار حکومت مرکزی در سال 1307 و دوره قاجاریه تابع دزک بوده است.
دهک تا جاده اصلی مسیر سراوان به کوهک 5 کیلومتر فاصله دارد که هم اکنون آسفالته می باشد. مذهب عمده 500 خانوار این روستا اهل سنت حنفی هستند که از میان این 500 خانوار حدود 200 خانوار پیروان طریقت نقش بندی و چشتی ، سهروردی و قادری هستند که در مجموع روستاهای دیگر تعداد جمعیت آنان بالغ بر 700 خانوار می رسد.
بيشتر بزرگان طریقت و عارفان ساکن در این منطقه دارای دیوان شعر و غزليات بوده اند که می توان به دیوان غزليات حضرت خواجه محمد مرشد، حضرت خواجه حضوری وحضرت خواجه نبی بخش اشاره کرد که هنوز به زیور طبع آراسته نشده اند و دیوان اشعار این بزرگان طریقت پس از وفات آنان توسط فرزندان و مریدان گردآوری شده است.
بمپورقديمی ترين نقطه باستانی بلوچستان ايران است.سرگذشت مظلوميت و بيچارگی قوم بلوچ و ستم هایی است که بر اين مردمان سخت کوش رفته است .و حماسه پهلوانی های قومی است که در نبردهای بزرگ و نا برابر اخرين نفس های مردانگی و پهلوانی قديم را در برابر تدبيرها و ترفند های نا مردانه تمدن جديد نشان دادند .
سواس نام دمپاییهای مردان در بلوچستان قدیم بوده است .این دمپایی ها از برگ نوعی درخت خرما كه در
منطقه سرباز یافت می شود ساخته می شوند .كه فكر میكنم اسم برگهای آن ،،ریدگ،، می باشد بلوچها در قدیم از
این دمپاییها استفاده می كردند كه در همه جا به پایشان بود این دم پایی ها بسیار حكم است و سیخ و تیغ به راحتی
در آن فرو نمی رود .همون طور كه در تصویر می بینید این دمپایی ها بسیار ساده می باشند اما استوار همانند
خود مردمان این دیار كه اكثرشان همین طور ساده و استوار بوده اند .امروز با وجود انواع و اقسام دمپاییهای
دیگر كسی از این دمپاییا سراغی نمی گیرد حتی پیرها .شاید اگر امروز ما كسانی را با این پوششها ببینیم تعجب
بكنیم.
آثاري از اين قلعه که بر بالاي کوهي مرتفع به جا مانده مشتمل بر ديوار و يک برج ديده باني است. در داخل قلعه، بقاياي دو مقبره هرمي برجسته از سنگ و ساروج و مشابه مقابر اسلامي ديده مي شود. آثاري از حصار و باروي قلعه نيز، در پيرامون محوطه اصلي و اطراف دژ فوقاني به جا مانده است. چندين چاه به منظور تامين آب مورد نياز، در صخره حفر شده اند. در روي قلعه آب انبارهايي از سنگ و ساروج و گچ، در درون صخره تعبيه شده که آب مورد نياز را از پاي قلعه به داخل اين آب انبارها هدايت مي کرده اند...
روستاي چانف مرکز دهستان چانف و از توابع شهرستان ايرانشهر در 50 کيلومتري خاور جاده نيکشهر ـ ايرانشهر قرار گرفته است . اين روستا در يک ناحيه دشتي واقع شده و داراي آب و هواي گرم و خشک است و 1170 متر از سطح دريا ارتفاع دارد . دشت گسترده ، پوشش گياهي متنوع از انواع درختان گز، کهور ، بنه و گلپوره و هم چنين حيات وحش ناحيه گرمسيري از عناصر جالب توجه اين روستا است ...
اين قلعه که در 65 کيلومتري جنوب غربي شهر ميرجاوه و در روستاي «تمين» واقع گرديده، با مساحتي در حدود سه هزار مترمربع و با ارتفاع بيست و پنج متر از سطح دره تمين مرکزي، بر فراز صخره اي بلند استقرار يافته و در ساخت آن از مصالح بومي سنگ و گل رس استفاده شده است.....